I. Uwagi ogólne

• Nieuzasadnione jest zawężanie interwencji inwestycyjnych jedynie do przedsiębiorstw z sektora MŚP z wykluczeniem dużych przedsiębiorstw. W przypadku branży rolno-spożywczej sektor przemysłu i skupionych wokół niego dużych przedsiębiorstw odpowiada za znakomitą część generowanej przez polską gospodarkę nadwyżki w eksporcie produktów rolno-spożywczych. Wykluczenie dużych przedsiębiorstw potęguje ryzyko luki inwestycyjnej w strategicznych branżach, jak np. w branży paszowej.
• Jednym z oczekiwanych rezultatów realizacji KPO jest zdolność i tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy. Z punktu widzenia efektów realizowanej polityki wsparcia ratunkowego jest to oczywiście cel pożądany, tym niemniej powinien mieć charakter pośredni, wynikowy. Tymczasem, w krajowej przestrzeni legislacyjnej instrumentów wsparcia inwestycyjnego kryterium tworzenia miejsca pracy jest nierzadko barierą kwalifikowalności uniemożliwiającą uzyskanie wsparcia dla inwestycji poprawiających konkurencyjność (i tym samym zdolność wygenerowania kapitału re-inwestycyjnego) nie prowadzących do wzrostu netto stanu zatrudnienia w oddziale przedsiębiorstwa. Dlatego też należy zastrzec, że w ramach realizacji KPO wzrost netto stanu zatrudnienia w przedsiębiorstwie nie powinien być warunkiem pozyskania wsparcia. Prezentowane w polityce unijnej i KPO pojęcie „resilience” należy przede wszystkim postrzegać w kategoriach utrzymania działalności gospodarczej i poprawy jej odporności na zaburzenia w funkcjonowaniu rynku wewnętrznego. KPO stanowi zatem właściwy moment do doprecyzowania m.in. w ustawie o wspieraniu nowych inwestycji braku konieczności zwiększania zatrudnienia dla inwestycji w środki trwałe.
• Przykładem problemów generowanych przez kryteria wsparcia związane z tworzeniem i utrzymaniem miejsc pracy jest tworzenie wąskiego gardła dla inwestycji innowacyjnych, automatyzacyjnych i optymalizacyjnych w przedsiębiorstwie. Inwestycja w automatyzowanie procesów przemysłowych sama w sobie nie generuje potrzeby nowego zatrudnienia, ale pośrednio tworzy miejsca pracy – wysokiej jakości – w branży dostawców automatyki procesowej. O takich pośrednich związkach należy pamiętać przy projektowaniu zasad wydatkowania środków KPO na wsparcie inwestycyjne.
• W dokumentacji programowej i regulacjach implementujących instrumenty wsparcia unijnego „łańcuch dostaw” rolno-spożywczych interpretowany jest wąsko. Postrzeganie procesu „skracania łańcucha” ogranicza się do zbytu bezpośredniego z gospodarstwa i nie obejmuje całkowicie sektora środków produkcji rolnej. Tymczasem, strumień innowacji do branży rolno-spożywczej płynie właśnie „w dół” integracji, tj. od dostawcy rozwiązań do producenta pierwotnego. Dzieje się tak m.in. w obszarach rolnictwa precyzyjnego (dostawcy parku maszynowego, oprogramowania produkcji, analityką przestrzenną czy hodowlaną), środków ochrony, produktów żywieniowych, instrumentów finansowych, usług doradczych itd. Dlatego też, wsparcie na rzecz integracji łańcucha należy kierować również do procesów integrujących dystrybucję środków produkcji (w tym produktów żywienia zwierząt), a nie tylko do sprzedaży detalicznej, bezpośredniej, czy rynków hurtowych.
• Prezentowany w KPO zakres czasowy wsparcia jest nierealistyczny. W większości instrumentów dokument stanowi, że okres wsparcia rozpoczyna się w grudniu 2020 r. Tymczasem, analiza dostępnych harmonogramów naborów instytucji wdrażających wskazanych w KPO wskazuje, że na rok 2021 nie przewiduje się zasadniczo (przynajmniej na ten moment) żadnych naborów. Nawet jeśli sytuacja ta miałaby ulec zmianie, to przygotowanie projektów do potencjalnych naborów wymaga wyprzedzającej informacji dla biznesu. W przeciwnym razie dyskusja publiczna wokół KPO de facto wypacza i destabilizuje planowanie ratunkowych inwestycji w biznesie.

• A1.1.1. Wsparcie inwestycji w przedsiębiorstwach

Proponowana zmiana: rozszerzenie zakresu oferowanego wsparcia poza dywersyfikację działalności przedsiębiorstw i wsparcie inwestycyjne przedsiębiorców w ich dotychczasowej aktywności.

Uzasadnienie: Projektodawca założył, że większość przedsiębiorców z sektora branż, które cechuje bezpośredni kontakt z klientem (tj. m.in. sektor HoReCa, turystyka, kultura, lecznictwo uzdrowiskowe, itp.) zdywersyfikuje swoje działania i rozpocznie działalność w innych obszarach. O ile jako zasadne wskazać należy dążenie do lepszego przygotowania przedsiębiorców na możliwe skutki kolejnych kryzysów, o tyle założenie że jedyną metodą osiągnięcia tego celu jest zmiana branży jest bardzo ryzykowne. Wiele regionów całą swoją gospodarkę opiera np. na branży turystycznej i uzdrowiskowej, a konsekwencje ew. przebranżowienia mogłyby doprowadzić do destabilizacji lokalnego rynku. Dlatego należałoby poszerzyć wachlarz oferowanego wsparcia poza rozwiązania zakładające zmianę dotychczasowego modelu działania i przeznaczyć więcej środków na inwestycję i rozwój przedsiębiorstw, które mogłyby dzięki tym środkom lepiej przygotować się na ew. kryzysy w ramach obecnie realizowanej działalności.

• A1.1.3. Inwestycje związane ze skracaniem łańcucha dostaw w przetwórstwie rolno-spożywczym

Proponowana zmiana: należy uzupełnić katalog beneficjentów o duże przedsiębiorstwa.

Uzasadnienie: Działania na rzecz budowy krajowego zaplecza białkowego w paszach wymaga zaangażowania dużych przedsiębiorstw. Zawężenie wsparcia do MŚP jest niespójne z decyzją Komitetu Monitorującego PROW z lutego 2021 r., który rekomendował właśnie włączenie przemysłu paszowego do wsparcia.

• A.1.1.4. Przygotowanie terenów inwestycyjnych w Polsce

Proponowana zmiana: alokacja większych środków finansowych na rozwój terenów inwestycyjnych.

Uzasadnienie: Zaproponowane rozwiązanie ocenić należy pozytywnie, natomiast wysokość środków przeznaczonych na kompleksowe przygotowanie terenów inwestycyjnych wydaje się być niewystarczająca. W obecnej trudnej sytuacji każde udogodnienie inwestycyjne stanowi olbrzymią szansę dla ogółu społeczeństwa, które poprzez realizację nowych projektów zyskuje miejsca pracy, a przedsiębiorcy nowe źródła dochodu. Z tego powodu środki przeznaczone na to działanie powinny być maksymalnie wysokie. Szczególnie, że jest to jedna z nielicznych proponowanych form wsparcia, którego bezpośrednimi beneficjentami będą przedsiębiorcy o najwyższym potencjale rozwojowym.

• B1.1.4. Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach – inwestycje o największym potencjale redukcji gazów cieplarnianych

Proponowana zmiana: alokacja większych środków finansowych

Uzasadnienie: Alokacja na działanie B.1.1.4 dotyczące efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach na poziomie EUR28m przeczy celowości tego działania i uniemożliwi osiągnięcie jakichkolwiek wymiernych efektów w przemyśle. Warto zauważyć, że na termomodernizację szkół przeznaczono niemal siedmiokrotnie więcej środków, niż na transformację energetyczną przedsiębiorstw.

III. Najpoważniejsze zidentyfikowane bariery inwestycyjne

(z uwzględnieniem tych, które pojawiły się albo nasiliły podczas pandemii COViD-19)

Wśród najważniejszych zidentyfikowanych barier inwestycyjnych wskazać należy:

• Nakładanie na przedsiębiorców kolejnych obciążeń finansowych.

Szczególnie dotkliwą barierą, z którą mierzą się przedsiębiorcy są coraz częściej nakładane kolejne obciążania finansowe. Wskazać tutaj należy szczególnie na projektowane rozwiązania dot. wprowadzenia podatku od reklam, czy podatku cukrowego, a także rosnące koszty zatrudnienia. Powyższe propozycje podatkowe w sposób negatywny odbiją się nie tylko na przedsiębiorcach, ale także konsumentach, którzy będą musieli pokryć te dodatkowe koszty. Ponadto rządowa polityka obciążania przedsiębiorców kolejnymi kosztami będzie działać na inwestorów w sposób  odstraszający. 

• Niestabilne otoczenie prawne.