Rola i znaczenie traceability
Rosnąca świadomość konsumentów w zakresie tego, co jedzą i skąd ta żywność pochodzi, prowadzi firmy do ciągłego starania o bezpieczeństwo żywnościowe i poszukiwania sposobów jego zapewnienia. Takie śledzenie całej drogi jaką przebywa żywność od pola na którym rośnie roślina lub pasie się bydło, poprzez proces przetwarzania aż do stołu na którym znajdzie się na naszym talerzu zyskał na zachodzie nazwę vetting lub traceability. Produkty spożywcze będą musiały spełniać kryteria zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konieczność zachowania przy ich produkcji norm ekologicznych i społecznych.

Termin traceability – oznacza możliwość lokalizowania i śledzenia żywności, paszy, zwierząt lub innych substancji, będących lub mogących stać się składnikiem żywności lub paszy, przez wszystkie etapy produkcji, przetwarzania i dystrybucji. Rozporządzenie 178/2002 Parlamentu Europejskiego, które obowiązuje od 1 stycznia 2005 r. w krajach Unii Europejskiej, a więc również w Polsce, nakłada m.in. na przedsiębiorstwa branży spożywczej obowiązek monitorowania przepływu produktów i śledzenia ich w łańcuchu dostaw w celu bezpieczeństwa żywności. Termin ten oznacza też zdolność przedsiębiorstwa branży spożywczej do zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia i życia konsumentowi. Umowne pojęcie traceability oznacza efektywny i łatwy sposób na wycofanie z rynku towarów podejrzanych o to, że są niebezpieczne dla konsumenta.

Firmy handlujące produktami spożywczymi na całym świecie bardzo dbają o to by zaoferować swoim klientom towar najlepszej jakości. Począwszy od momentu zakupu produktu lub surowca starają się zgromadzić jak najwięcej informacji o pochodzeniu produktu i o sposobie jego wyprodukowania. Dobrym przykładem w pełni kontrolowanej drogi surowca od producenta do klienta jest produkcja miodu spożywczego.

Firma Times S.A. z Argentyny jest jednym z najbardziej cenionych i największych kupców i eksporterów miodu kwiatowego w tym kraju. Miód jest produkowany przez pszczelarzy którzy dbają o zachowanie zgodnego z przepisami poziomu pozostałości substancji takich jak pestycydy lub antybiotyki. Każda partia miodu jest przelewana do metalowych 300 litrowych beczek które następnie trafiają do firmy Times S.A. Zanim miód zostanie sprzedany klientom musi zostać zbadany w laboratorium firmy. Próbki miodu są badane na pozostałości substancji chemicznych, chloramfenikolu oraz na poziom cukru który wskazuje czy miód został wyprodukowany w sposób naturalny. Specjaliści z firmy Times S.A. muszą doprowadzić do stanu w którym każda 300 litrowa beczka będzie zawierała produkt zhomogenizowany, czyli taki którego najważniejsze parametry będą takie same.

Każda partia miodu sprzedawanego przez pszczelarzy firmie z Argentyny otrzymuje swój numer dzięki któremu zarówno specjaliści z laboratorium firmy jak i dział eksportu firmy argentyńskiej może ustalić od którego pszczelarza kupili daną partię.

Ostatnio w USA pojawiła się możliwość uzyskania szybkiej informacji, o pochodzeniu danego produktu przez klienta który dokonuje zakupu w sklepie. Wystarczy dostęp do Internetu przez komórkę za pomocą której możemy wysłać numer identyfikacyjny umieszczony na opakowaniu by po chwili uzyskać pełną informację o producencie, terminie produkcji oraz nawet o składnikach produktu. System nazwany Yotta Mark działa 24 godziny na dobę, przez 7 dni w tygodniu.

Na stronie firmy Frito-Lay, znanego producenta chipsów można dowiedzieć się wpisując 3 pierwsze cyfry kodu produktu z opakowania i nasz kod pocztowy od jakiego rolnika pochodzą ziemniaki użyte do produkcji naszej paczki chipsów.

Pełny i efektywny monitoring przepływu produktów żywnościowych jest obecnie również jednym z głównych zadań, jakie stawia sobie Unia Europejska. W czasach szybkiego rozwoju nowoczesnych technologii i ogromnej konkurencji rynkowej wysoka jakość produktów i zaufanie konsumentów do dostawców żywności są sprawą kluczową.

W 2007 r. rozpoczął się projekt TRACEBACK, którego realizacja ma przynieść trzy ważne efekty: po pierwsze – poprawę jakości życia i zdrowia Europejczyków dzięki wdrożeniu uniwersalnego systemu traceability, zapewniającego bezpieczeństwo i śledzenie wszystkich parametrów oraz składników żywności, po drugie – zwiększenie zaufania konsumentów do dostawców żywności przez wprowadzenie systemu zapewniającego pewne połączenia dla wymiany danych pomiędzy partnerami w łańcuchu dostaw i po trzecie – poprawę konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw branży spożywczej, szczególnie tych, które wchodzą w skład sektora MSP.

W ramach projektu TRACEBACK (Integrated System for a Reliable Traceability of Food Supply Chains, czyli Zintegrowany System Traceability dla Spożywczego Łańcucha Dostaw), uruchomionego w 6 Programie Ramowym Badań i Rozwoju Technicznego Unii Europejskiej, zostanie zbudowany nowoczesny system traceability, łączący w sobie najlepsze rozwiązania dotyczące przepływu dóbr i informacji oraz innowacyjną technologię mikrourządzeń lab-on chip i technologii mikrobiologicznych.

W Polsce jak do tej pory nie przeprowadzono badań, ile z firm branży żywnościowej i żywieniowej potrafiłoby prześledzić całą drogę produktu od producenta do finalnego sprzedawcy i jak szybko mogłyby zareagować na sytuację kryzysową na rynku, spowodowaną, np. dostarczeniem niebezpiecznego produktu do sklepów. Często przedsiębiorstwa radzą sobie z zaspokojeniem wymogów legislacyjnych dotyczących bezpieczeństwa produkowanych i dystrybuowanych wyrobów na rynek za pomocą rozbudowanych procedur i instrukcji wchodzących w skład systemu zapewnienia jakości. Sprowadza się to do gromadzenia zapisów odnośnie śledzenia produktów.

Jest to sposób jak najbardziej poprawny, ale z punktu widzenia efektywności procesów produkcyjno – magazynowych, wydaje się jednak nie wystarczający. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie przystosowanego do potrzeb danego przedsiębiorstwa systemu traceability opartego o ADC (ang. Automatic Data Capture – Automatyczne Gromadzenie Danych). W ten sposób można zaspokoić potrzeby firmy w zakresie przepływu danych odnośnie identyfikacji, jak i danych jakościowych.

Przyjęcie unikalnego, globalnego systemu numerowania oraz wykorzystanie kodów kreskowych pozwala zrealizować zasady śledzenia produktów żywnościowych i żywieniowych tak jak w przypadku zakończonego w grudniu 2006 r. projektu w którym wdrożono system identyfikowalności w trzech firmach objętych projektem dla wybranych produktów – szprota, dorsza i pstrąga. Dzięki temu powstał model referencyjny systemu traceability w zakładzie produkcyjnym branży rybnej.

Podstawowym zadaniem było stworzeniu odpowiedniego systemu, który będzie pozwalał śledzić wewnętrznie wyroby każdej z firm od surowca aż po produkt finalny, z wykorzystaniem logicznie skonstruowanego oprogramowania, spełniającego podstawowe wymagania traceability.

W przedsiębiorstwie, w którym prawidłowo funkcjonuje traceability głównymi zadaniami oprogramowania są przede wszystkim: prawidłowa interpretacja danych pozyskanych

dzięki wykorzystywanym technikom ADC (odczytywanie kodów kreskowych), gromadzenie i archiwizowanie danych. Zbierane i przetwarzane są informacje dotyczące pochodzenia i lokalizacji surowców oraz produktów (co do obecnego umiejscowienia np.: magazynu, czy konkretnej hali produkcyjnej), wykonywanych procesów przetwórczych, a także innych informacji wymaganych przez system identyfikowalności.

Zakres funkcjonalności systemu IT obsługującego system traceability w firmie obejmuje: rejestrację operacji magazynowo-produkcyjnych, generowanie i drukowanie etykiet logistycznych z właściwym kodem kreskowym oznaczonym GS1-128, na opakowania pośrednie i jednostki handlowe (skrzynki, pudła, itp.) zależnie od potrzeb procesu produkcyjnego realizowanego w danym zakładzie, archiwizowanie wykonanych operacji i opracowywanie raportów.

Korzyści z wdrożenia projektu w firmach są następujące: spełnienie podstawowej zasady traceability, a więc dokładna i jednoznaczna identyfikacja partii surowców i produktów, a tym samym możliwość śledzenia drogi partii produktu, przejrzystość danych gromadzonych w trakcie procesu produkcyjno-magazynowego, łatwość obsługi przez pracowników, możliwość dostosowania funkcjonalności oprogramowania do śledzenia pozostałych asortymentów każdej z firm.

autor: Tomasz Kodłubański

źródło: Agro Trendy